Wykonanie interdyscyplinarnej bazy danych dokumentującej jedwabne tkaniny z zasobów kościelnych Krakowa
z czasów od XV-XVII w. w oparciu o inwentaryzację i digitalizację danych.
Nadrzędnym celem projektu pt. Wykonanie interdyscyplinarnej bazy danych dokumentującej jedwabne tkaniny z zasobów kościelnych Krakowa z czasów od XV do k. XVII w., w oparciu o inwentaryzację i digitalizację danych jest skatalogowanie najcenniejszych zabytków sztuki tekstylnej i zgromadzenie maksymalnej ilości informacji na ich temat przy zastosowaniu metod tradycyjnych i nowoczesnego, specjalistycznego sprzętu laboratoryjnego. W ramach szeroko zakrojonej współpracy interdyscyplinarnej zebrano grono specjalistów reprezentujących polskie uczelnie o profilu zarówno humanistycznym, jak i ścisłym, zajmujących się ustalaniem dokładnego datowania zabytkowych tkanin z zasobów wybranych krakowskich kościołów.
W pierwszym roku realizacji projektu zespół interdyscyplinarny wdrażany jest do prac inwentaryzacyjnych odbywających się in situ, w miejscu przechowywania zbiorów, na terenie wybranych krakowskich kościołów i klasztorów. Efektem tego działania jest kwalifikacja tkanin datowanych na okres od XV do końca XVII w. oraz kompleksowa analiza połączoną z diagnostyką obiektów tekstylnych.
Głównym etapem procesu inwentaryzacyjnego jest opracowanie historyczne sporządzane na podstawie wyników oględzin obiektu oraz dokładnej dokumentacji fotograficznej. Opis kompozycji wzoru ułatwia rekonstrukcja deseni tkanin wykonywana metodami tradycyjnymi w przypadku każdego zidentyfikowanego obiektu. Uszczegółowieniu datowania sprzyja wykorzystanie warsztatu nauk pokrewnych i odniesienie rezultatów badań realizowanych przy użyciu metod tradycyjnych do wyników analiz fizyko-chemicznych, które prowadzone są w laboratoriach zewnętrznych dysponujących nowoczesną aparaturą i wyspecjalizowaną wiedzą. W tym celu pobierane są niewielkie próbki do identyfikacji składu chemicznego metalowych wątków ozdobnych oraz jedwabnych nici do identyfikacji barwników. Umożliwia to rekonstrukcję przemian technologicznych, jakie następowały w historii produkcji surowców. Prace realizowane są w laboratoriach Mikroskopii Skaningowej, na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej oraz w Pracowni Badań i Konserwacji Tkanin Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Trudne warunki przechowywania zabytków kościelnych, brak stabilności mikroklimatu, działanie czynników zewnętrznych czy brak opieki właścicieli to powody zniszczenia tkanin i źródła zagrożeń, jakie wywołują mikroorganizmy. Dlatego też istotnym etapem inwentaryzacji jest ocena stanu zachowania wyselekcjonowanych tkanin zarówno pod kątem konserwatorskim, jak i mikrobiologicznym, w tym także analiza mikroklimatu w miejscu przechowywania zabytków. Realizacja tego zadania odbywa się zarówno w terenie, jak i w laboratorium Katedry Mikrobiologii Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Ocena konserwatorska polega na zbadaniu już zaistniałego stanu zachowania obiektu czego efekty można zaobserwować w postaci zmian fizycznych, mechanicznych, które wskazują na problemy mikrobiologiczne, chemiczne czy wynikające z warunków przechowywania / użytkowania. Synteza wyników badań prowadzona jest w Pracowni Badań i Konserwacji Tkanin Zabytkowych UPJPII w Krakowie.
Opis stopnia degradacji uzupełniany jest o efekty badania morfologii powierzchni wykonywanego pod specjalnym automatycznym mikroskopem cyfrowym Smartzoom 5.1, pozwalającym – dzięki programowi do obrazowania 3D – dokładnie obejrzeć strukturę tkaniny oraz zaistniałe zmiany. Tą samą metodą badana jest technologia produkcji metalowych wątków ozdobnych, a uzyskane wyniki, po zestawieniu z rezultatami działań laboratoryjnych pozwolą wskazać pewien ciąg historyczny dotyczący warsztatu technologicznego na przestrzeni XV–XVII stulecia. Pracom tym towarzyszą analizy sposobów wykonania tkanin prowadzone przy użyciu manualnego mikroskopu cyfrowego, których wyniki są punktem wyjścia do rekonstrukcji struktury tkanin realizowanej przez specjalistów Politechniki Łódzkiej.
Oryginalność przedstawionych podczas realizacji projektu wywodów stanowi konfrontację humanistyki ze światem nauk ścisłych. Plan projektu zakłada wykorzystanie analiz fizyko-chemicznych, pozwalających poczynić szczegółowe ustalenia co do użytych surowców i techniki wykonania tkaniny. Uwagi te, w połączeniu z wiedzą płynącą z innych źródeł (porównawczego materiału zabytkowego, źródeł pisanych i ikonograficznych), staną się podstawą, na której będzie można oprzeć wnioski dotyczące chronologii badanych obiektów.
